Portret Carolina Mendonça

Rustig, haar stem beheerst maar precies, spreekt Carolina Mendonça over haar werk als gedeelde ervaringsruimte. Tussen Zuid-Amerika en Europa weeft de choreografe en performer al jaren een bijzonder oeuvre, waarin het lichaam tegelijk materie, geheugen en verzet wordt. “Ik probeer niets te representeren, maar condities te creëren waardoor blik, perceptie en taal zich verplaatsen.”

Het blootgestelde lichaam: afleren van de blik


Zones of Resplendence, haar grote voorstelling uit 2022, opent met een twintig minuten durende semi-naaktheid. Twintig minuten van traagheid en uithouding, waarin lichamen — niet helemaal mannelijk noch vrouwelijk noch volledig menselijk — de ruimte innemen in een hypnotische beweging, tot de blik van de toeschouwer verzadigd is. “Duur is essentieel,” legt Carolina uit. “Die maakt het mogelijk om onze normale manier van naar naaktheid te kijken af te leren, om de reflex van seksualisering uit te schakelen.”
In plaats van een provocatief gebaar wordt deze langdurige blootstelling een daad van deconstructie. De lichamen veranderen geleidelijk in hybride, dierlijke, gewonde figuren – overlevers van een beschadigde wereld. Het podium wordt een transformatieve ruimte in plaats van een arena van representatie.

Tussen geweld en trance


In het tweede deel van de voorstelling verschijnt de tekst: biografische fragmenten, beelden van wapens, oorlog, terugkerende dromen van geweld. Deze geheugenflarden vormen een mentaal landschap waarin het intieme zich vermengt met het collectieve. “Ik heb geweld in het dagelijks leven ervaren,” vertrouwt ze me toe. “Maar op scène gaat het me niet om veroordeling; het gaat om hoe het lichaam het spoor van dat geweld bewaart, hoe het het herspeelt of ombuigt.”
De beweging intensiveert soms tot trance, grenzend aan ritueel, vooraleer het plots doorboord wordt door een shot humor. De intussen beroemde scène van de lip-sync van het achterwerk veroorzaakt ongemakkelijk, bevrijdend gelach “Humor is een manier om te ademen, om weerstand te bieden. Het gaat niet om een komisch effect, maar om een verschuiving van de blik: sommigen zeggen dat de vrouw twee monden heeft… "

Het intieme, verlies en ballingschap


In dit werk, net als in latere, doemt biografie op zonder ooit tot een vast verhaal te verstenen. Carolina spreekt over herinneringen uit haar jeugd, over de schaduwzijde van haar grootvader en over het geweld dat zij als kind onderging, over de opluchting vermengd met verdriet na zijn overlijden. Deze intieme laag is er niet om geëxposeerd te worden maar om de afstand tussen de kunstenaar en het publiek te bevragen. “Ik heb geleerd dat empathie een materie is om zorgvuldig mee om te gaan,” zegt ze. “Je moet de emoties die de voorstelling oproept ontvangen, maar er niet in verdrinken.”
Na jarenlang te hebben gewerkt in Brazilië en de afgelopen jaren in Brussel, verkent zij culturele dissonanties, het voortdurende geweld en de manier waarop afstand de artistieke blik herdefinieert.

Van trauma naar plezier


Met Something is Approaching (2023) voert Carolina een onderhuids gesprek met Zones of Resplendence. De twee werken vormen een tweeluik, twee wegen ontsproten aan dezelfde bron. Maar deze keer verandert het perspectief: “Het is de tekst en de wijze waarop het op scène gebracht wordt, als een choreografisch materiaal, die ik verken.”
Met het nieuw project Molecular Excitement, ontwikkeld met het Europese netwerk EMERGE, slaat ze een nieuwe weg in. “Ik had de behoefte om afstand te nemen van het trauma, om een onderzoek naar plezier te openen, naar het oppervlak in plaats van naar de wond.” In dit werk zoekt de kunstenaar de ervaring van staten van vreugde, doorlatendheid, vibratie — als een verlenging van denken in het lichaam. “Ik wil begrijpen wat plezier doet met diepgang, hoe het net zo politiek kan zijn als pijn.”

Collectieve dramaturgie en overdracht


Tegelijkertijd leidt Carolina Mendonça het atelier Common Soil, gewijd aan collectieve dramaturgie. Deze groepscreatie, uitgevoerd met andere artiesten van haar generatie, bevragen het beeld van de geïsoleerde maker en de logica van versneld produceren. “Ik probeer ruimtes te creëren waar denken kan circuleren zonder hiërarchie,” verduidelijkt ze. “Dramaturgie is niet enkel schrijven, het is gedeeld luisteren, het is zelfs bijna een noodzaak om het samen in vraag te stellen en elkaar te verrijken.”

Taal, vertaling en aanwezigheid


Tekst en stem nemen een essentiële plaats in haar werk in: lange zinnen gescandeerd als incantaties, waar taal ritme en adem wordt. « Ik hou ervan wanneer woorden zich richting het lichaam verplaatsen, zegt ze. « De tekst is een dans, een vibratie. »
Wanneer ze in het buitenland speelt, verkiest Carolina vertalen en herschrijven boven het ondertitelen: “Vertaling is al een performance. Het is een manier om betekenis opnieuw te activeren, om door taal heen te bewegen in plaats van haar te domineren.”

Een kunst van doorlaatbaarheid


Bij Carolina Mendonça draait alles om porositeit: tussen lichaam en tekst, het persoonlijke en het collectieve, de wond en de vreugde. Haar praktijk draait niet om de zuiverheid van een gebaar, maar om de diepgang van een gedeelde ervaring. “Wat ik wil,” besluit ze, “is situaties creëren waarin iets circuleert – geen waarheid, maar een beleving van het sensitieve.”
Tussen rituelen, lachsalvo’s en stiltes nodigt haar kunst uit tot een doortocht waarin het intieme politiek wordt, en waarin kwetsbaarheid zich transformeert tot daadkracht.


"(…) Wanneer de performers kruipen, voel je het gewicht van het sediment, van de tijd die drukt. Wanneer ze opstaan, bezweet, ruik je zwavel. Dan begrijp je dat het lichaam niet zomaar een lichaam is — het is een seismograaf. En op dat ogenblik kijk je niet langer naar een voorstelling. Je bent afgestemd op een frequentie die de evolutie ons geleerd heeft te vermijden. Wat interessant is, is dat als je de uitnodiging volgt en je je laat doorkruisen, het plots niet meer zo ondraaglijk is. Je laat je meevoeren. De lichten veranderen. Je blijft open. (…)"


Fragment uit Liquid Desert – A Response to “Something is Approaching” by Carolina Mendonça, Eva Neklyaeva, Podium Programmation, Viernulvier, 21 september 2025, Brussel.

Interview door Olivier Tirmarche, 29.10.2025